De harde schijf van de pc
moet vaak opnieuw worden ingedeeld als je meerdere
besturingssystemen (Windows XP/Vista, Linux) naast
elkaar wilt installeren, of als je veiliger wilt
werken met een Windows-systeem. Helaas laten veel
fabrikanten na een Windows-pc af te leveren met
een harde schijf met meerdere partities. In dat
geval ben je genoodzaakt om zelf de harde schijf
opnieuw in te delen. Je kunt in Windows de
harde schijf partitioneren met
Partition Magic van softwarefabrikant Symantec, maar het
kan ook gratis met het Engelstalige programma BootIt
NG. Dit programma is commercieel, maar via een
handigheidje (door het vanaf de opstartdisk te
draaien) kun je het gratis gebruiken.
Harde schijven hebben tegenwoordig honderden
gigabytes opslagruimte. Ondanks deze gigantische
opslagruimte leveren veel computerfabrikanten nog
steeds systemen met een harde schijf die slechts
uit één (C-) partitie bestaat. In de map Deze
Computer van Windows herken je partities aan de
extra lokale stations (schijven) die achter de
C-schijf verschijnen (bijvoorbeeld stations D en
E). Het lijkt of de computer twee of meer harde
schijven bestaat, terwijl er in werkelijkheid
slechts een is ingebouwd.
Het is handig om belangrijke documenten, e-mail
en bestanden apart van Windows op een andere
partitie te zetten. De kans op gegevensverlies
tijdens een systeemcrash wordt daardoor kleiner.
Bovendien worden de bestanden ongemoeid gelaten
als je Windows opnieuw installeert. Je hoeft
daarbij immers alleen de Windows-partitie te
formatteren. Hoewel je niet ontkomt aan
regelmatige back-ups, werkt een harde schijf met
meerdere partities een stuk prettiger dan één
grote C-schijf.
Systeem voorbereiden
Voordat je partitiewerkzaamheden gaat uitvoeren moet je eerst
een systeemback-up maken, de officiële
(Windows)-cdrom bij de hand hebben en eventueel
een opstartschijf aanmaken waarmee je het
besturingssysteem kunt installeren. Controleer
voor de partitiewerkzaamheden ook of je het
systeem vanaf de opstartdiskette of -schijf kunt
starten.
Fragmentatie
Tijdens het gebruik van Windows raakt de harde schijf
vervuild met allerlei bestanden. Bovendien
kunnen programmabestanden gefragmenteerd raken,
waarbij ze over sectoren van de harde schijf
worden verspreid. De harde schijf krijgt
daardoor steeds meer lege ruimtes tussen de
bestanden. Hij werkt minder efficiënt, en de
bestanden nemen extra ruimte in. Dit
verschijnsel wordt fragmentatie genoemd.
|
|
Schijf opruimen en defragmenteren
Doordat het Windows-systeem
gefragmenteerd raakt kun je het beste voor aanvang
van de partitiewerkzaamheden eerst alle overbodige
bestanden opruimen en daarna de schijf
defragmenteren. Tijdens de defragmentatie worden
de bestanden naar het begin van de harde schijf
verplaatst en bij elkaar gezet. Als de schijf is
gedefragmenteerd dan is de kans op gegevensverlies
kleiner tijdens de aanmaak van nieuwe partities.
Overbodige bestanden (tijdelijke bestanden en
internetcache) kun je in Windows XP aanpakken met
het programma Schijfopruiming, defragmenteren met
Schijfdefragmentatie. Beide programma's vind je in
de map Systeemwerkset van het Startmenu van
Windows XP (Start => Programma's => Bureau
Accessoires=> Systeemwerkset). Selecteer in
Schijfdefragmentatie de schijf die je wilt
defragmenteren en klik op de knop Defragmenteren.
De defragmentatie kan een paar uur duren. Dit is
afhankelijk van de mate van fragmentatie en het
aantal en omvang van de bestanden die op de harde
schijf staan. Meer over het defragmenteren van de
harde schijf vind je in het artikel Defragmenteren
Kun Je Leren van hcc!magazine.
Opstartschijf met BootIt NG maken
Tijdens het partitioneren kun je
gegevens verliezen, zodat mogelijk zelfs het
systeem niet meer van de harde schijf start. Heb
je de harde schijf opgeruimd, gedefragmenteerd,
een back-up gemaakt van alle bestanden en kun je
het systeem opstarten met de Windows-cdrom of met
een cd-rom van een ander besturingssysteem? Mooi,
dan ben je klaar voor de partitiewerkzaamheden aan
de harde schijf.
BootIt NG is een Engelstalig programma, een
Nederlandstalige versie is helaas niet
beschikbaar. Je kunt de software downloaden van Terabyteunlimited.com.
Pak het zip-bestand uit en geef de map een
logische naam, bijvoorbeeld BootIt. Je kunt BootIt
opstarten van usb-stick, cd, dvd of diskette.
BootIt schrijft de bestanden automatisch naar het
gewenste medium. Mocht dit misgaan dan kun je
BootIt NG een iso-bestand (image) laten
wegschrijven. De image kun je daarna op cd branden
(bijvoorbeeld met Nero), of wegschrijven naar
diskette.
De opstartschijf kun je maken met MakeDisk, dat
je tussen de uitgepakte zipbestanden terugvindt.
Dubbelklik op MakeDisk.exe. Het programma start op
en het volgende scherm verschijnt:
Klik op Next. Ga akkoord (I accept the
agreement) en klik op Next:
In het volgende scherm kies je Enabled voor
muisondersteuning. Klik daarna op Next:
Laat de bovenste optie staan (VESA Video) en
klik op Next:
Laat ook nu de bovenste optie weer staan
(Normal). Klik op Next:
In het volgende scherm vul je niets in. Klik
door met Next:
Nu kies je het medium waarop je de bestanden
wilt wegschrijven. Kies voor Floppy als je BootIt
NG wilt starten vanaf diskette. Als je een
opstartbare cd-schijf wilt branden, stop dan een
lege cd in de brander en kies in het lijstje voor
de brander. Mocht het branden van de schijf vanuit
MakeDisk niet lukken, dan kun je een .iso-bestand
aanmaken, dat een image (kopie) is van de
opstart-cd of -dvd. De iso kun je later met een
brandprogramma als Nero op cd of dvd branden. Vul
voor de iso een logische bestandsnaam in,
bijvoorbeeld BootIt en klik op Finish:
MakeDisk maakt nu een .iso-bestand, brandt de
bestanden op cd, of maakt een opstartdiskette. Je
bent nu klaar en kunt nu voor Cancel kiezen:
Als je een .iso-bestand hebt aangemaakt, dan
vind je dit terug in de folder waar je het
zip-bestand van BootIt NG hebt uitgepakt. Brand
deze daarna op een cd of dvd-schijf.
Partitioneren Heb je de
opstartbare diskette of cd met daarop BootIt NG,
een back-up van alle belangrijke bestanden, en
alle partities opgeruimd en gedefragmenteerd?
Mooi, dan kun je BootIt NG opstarten en de harde
schijf partitioneren! Voordat je de pc opstart met
de opstartschijf van BootIt NG moet je wellicht de
bootvolgorde veranderen in de BIOS. Zorg ervoor
dat de pc als eerste start vanaf de cd-drive of
het diskettestation waarmee je BootIt NG wilt
opstarten.
BIOS
Het BIOS (Basic Input Output System) is een
softwareprogramma dat in een chip op het
moederbord zit. Het BIOS zorgt voor de
communicatie tussen de hardware en het
besturingssysteem. Direct na het opstarten van
de pc hoor en zie je de BIOS aan het werk. Het
systeem wordt gecontroleerd en geeft als alles
goed gaat één pieptoon (als het fouten ontdekt,
dan geeft het meerdere pieptonen, de betekenis
daarvan vind je terug in de documentatie van het
moederbord). Na de systeemcontrole wordt het
besturingssysteem opgestart van de harde schijf.
Je komt in de BIOS-instellingen door tijdens het
opstarten van het systeem een bepaalde knop op
het toetsenbord ingedrukt te houden. Vaak is dat
de Delete-knop of een functietoets, bijvoorbeeld
F2. Tijdens het opstarten staat vaak op welke
knop je moet drukken om in het BIOS te komen.
Kijk anders in de documentatie van het
moederbord hoe je bij de BIOS-instellingen komt.
Een voorbeeld van een BIOS vind je hieronder:
Je hebt hierbij een achttal regels waaruit je
kunt kiezen. In dit BIOS blijk je de
bootvolgorde te kunnen veranderen in de Advanced
BIOS Features. Je komt in dit scherm door met de
pijltjestoetsen één regel naar beneden te gaan
en op Enter te drukken. In dit BIOS zie je het
volgende scherm:
Je ziet hier tussen alle regels door First
Boot Device, Second Boot Device en Third Boot
Device. Het systeem start eerst op vanaf het
First Boot Device, in dit voorbeeld een interne
harde schijf (HDD-0). Als het systeem hier geen
bruikbaar besturingssysteem vindt, dan start het
vanaf het Second Boot Device (USB-HDD, een
externe harde schijf die via usb is aangesloten)
en anders van het Third Boot Device. Je kunt de
bootvolgorde veranderen door op First Boot
Device te staan en dan een Enter te geven.
Vervolgens kun je hier de drive kiezen die het
systeem moet opstarten (bijvoorbeeld
diskettestation, dvd/ cd-drive en harde schijf).
Als je klaar bent met het veranderen van de
bootvolgorde druk je op F10, zodat de nieuwe
instellingen worden opgeslagen. Daarna kun je
het BIOS afsluiten en het systeem opnieuw
starten.
Als je geen idee hebt wat je doet, laat
de BIOS-instellingen dan ongemoeid. Het BIOS is
cruciaal voor een goede werking van het systeem,
dus laat de (fabrieks)-instellingen zoveel
mogelijk staan!
| |
Steek de opstartschijf in de drive en start de
computer opnieuw op. BootIt NG start nu op:
Je kunt nu BootIt NG op de harde schijf
installeren, maar doe dat alleen als je het
programma hebt aangeschaft. Voor eenvoudige
partitiewerkzaamheden is het niet nodig om BootIt
NG te installeren! Klik daarom op Cancel. Nu zie
je het volgende scherm:
BootIt zegt dat je nu in de onderhoudsmodus
komt. Klik op OK. Je komt nu in het hoofdscherm
van het programma:
Nu vind je een flink aantal knoppen op het
scherm. Onder Settings kun je de
programma-instellingen wijzigen. Backup is voor
het maken van systeemback-ups, met Restore zet je
de back-ups terug, onder Help vind je uitleg over
de verschillende functies binnen het programma,
met Reboot sluit je BootIt NG af en start de pc
opnieuw op, en met Resume kom je in het
startscherm terecht.
Je raadt het waarschijnlijk al:
het gaat ons nu om Partition Work. In Partition
Work kun je de harde schijf opdelen in
verschillende partities, of van verschillende
partities één partitie maken. Klik op de knop
Partition Work, aan de linkerkant van het scherm.
Je ziet nu het volgende scherm verschijnen:
In het voorbeeld hebben we een harde schijf met
499 megabyte vrije ruimte. Naar huidige maatstaven
is dat niet veel, maar het gaat er hier alleen om
een idee te geven hoe je met dit programma
partities kunt beheren. Links in het scherm zie je
onder Hard Drives de opslagmedia die BootIt NG
heeft herkend. In dit geval is dat één harde
schijf (HD 0) en een cd-romdrive. De harde schijf
(HD 0) heeft BootIt bij ons automatisch
geselecteerd; de enkele partitie van onze harddisk
is ook geselecteerd, wat je kunt zien aan de blauw
gekleurde regel.
In het voorbeeld hebben we een harde schijf met
slechts één partitie. Het bestandssysteem is het
(verouderde) FAT-systeem waarmee de oude
Windowsversies werken. Als je met Windows XP,
Windows Vista of Linux werkt dan zie je hier NTFS
staan. Als je een nieuw besturingsysteem wilt
uitproberen, dan is dit het moment om te
bestuderen welk bestandssysteem is vereist.
Als je harde schijf meerdere
partities heeft, dan zie je deze nu ook staan.
Selecteer de partitie die je wilt opdelen, deze
wordt blauw gekleurd, en klik op Resize. BootIt NG
wil eerst het bestandssysteem controleren op
fouten:
Klik op OK, zodat BootIt NG start met de
foutcontrole. Als het programma klaar is, dan kun
je de grootte van de partitie aanpassen. We willen
de partitie kleiner maken zodat er ruimte vrijkomt
voor een tweede partitie:
Geef de gewenste grootte van de partitie op (in
megabyte) en klik op OK. Zelf vullen wij hier 250
megabyte in, zodat de partitie wordt gehalveerd en
249 megabyte overblijft voor een andere partitie.
Mogelijk wil je zelf een veel
grotere partitie opdelen die tientallen
gigabytes groot is. BootIt NG werkt met
hoeveelheden megabytes. Geheugensteuntje: een
gigabyte is 1024 megabyte, dus als je een
partitie van 10 gigabyte wilt creëren, dan vul
je hier 10 x 1024 = 10.240 megabyte in.
| |
Nadat je op OK klikt, waarschuwt BootIt NG dat
bij deze bewerking mogelijk gegevens verloren
kunnen gaan. Gelukkig heb je een back-up gemaakt
van alle belangrijke bestanden en de Windows-cdrom
bij de hand (toch?). Klik op Continue. Het
programma maakt nu de ruimte vrij die je hebt
ingevuld en geeft na een tijdje aan dat het klaar
is (Resize Completed). Klik daarna op Close. In het scherm Work with Partitions
staat nu een nieuwe regel:
De regel Free Space geeft in het voorbeeld aan
dat de hoeveelheid vrije schijfruimte 249 megabyte
bedraagt, de hoeveelheid ruimte die is gecreëerd
tijdens het verkleinen van de oude partitie. Je
bent nu nog niet klaar, want je moet een
bestandsysteem (FAT, NTFS) aan de nieuw verkregen
schijfruimte toekennen. Doe je dat niet, dan wordt
de nieuwe partitie niet herkend als je de computer
opnieuw opstart.
We gaan nu een bestandssysteem toekennen aan de
nieuw verkregen schijfruimte. Selecteer de regel
met Free Space (deze wordt blauw) en klik op
Create:
Het vakje naast Name (de naam van de partitie)
vult BootIt NG automatisch in. Onder File System
kies je het bestandsysteem in waarmee je wilt
werken. Klik daartoe op het pijltje naast het vak
zodat het openklapt en kies het juiste systeem.
Windows XP, Vista en Linux werken bijvoorbeeld met
NTFS en oudere Windowsversies met FAT 32 of FAT
16. Vul onder Size-MB de hoeveelheid vrije
schijfruimte in die je voor de nieuwe partitie
wilt reserveren. Standaard staat in dit voorbeeld
249 megabyte ingevuld, zodat alle vrije ruimte aan
de nieuwe partitie wordt toegekend, maar je kunt
hier ook minder ruimte toekennen als je hieruit
meerdere partities wilt creëren. Onder het kopje
Options vind je nog extra mogelijkheden. Als je
Format aanvinkt, dan wordt de partitie meteen door
BootIt NG geformatteerd en is de schijf klaar voor
gebruik in bijvoorbeeld Windows. Als je dit vakje
niet kunt aanvinken, dan is dat geen ramp want je
kunt de partitie later ook formatteren in
bijvoorbeeld Windows XP of Linux.
Standaard creëert BootIt NG de nieuwe partitie
vanaf het begin van de vrije schijfruimte. Zelf
vinden wij dat prima, maar je kunt ook de nieuwe
partitie vanaf het eind van de vrije ruimte
aanmaken. Dat doe je door Allocate High aan te
vinken. Klik op OK als je tevreden bent met de
instellingen. BootIt NG maakt de nieuwe partitie
aan met het gevraagde bestandsysteem. Als je
daarna nog vrije ruimte over hebt (dan zie je een
regel die begint met: Free Space), dan
herhaal je deze Create-procedure voor het aanmaken
van nog een partitie.
Klik op Close (linksonder in het scherm Work
with Partitions) als je klaar bent. Je komt nu
weer in het startscherm. Haal de opstartdisk uit
de computer en klik daarna op Reboot om het
systeem opnieuw op te starten en te werken met de
vers ingedeelde harde schijf. In Windows zie je nu
meerdere driveletters verschijnen, naast de oude.
Vergeet niet om de nieuwe partitie eventueel te
formatteren in Windows!
Partities
verwijderen Als je achteraf niet tevreden
bent met de nieuwe partities, dan kun je ze met
BootIt NG verwijderen, om daarna nieuwe partities
te maken. Doe dat liefst meteen, want bij de
verwijdering van een partitie verlies je ook alle
gegevens die hier op staan. Maak anders eerst een
back-up als je al een tijdje met de betreffende
partitie hebt gewerkt!
We gaan een partitie verwijderen. Start de
computer op vanaf de opstartdisk met BootIt NG. Je
komt nu in het hoofdscherm. Klik nu op Partition
Work. Je komt in het volgende scherm:
Selecteer de partitie die je wilt verwijderen
(de betreffende regel wordt blauw) en klik op
Delete (rechts, onder Actions). BootIt NG vraagt
nu of je door wilt gaan:
Eventueel kun je een vinkje zetten voor Clear
Boot Sector om de boot-sector aan het begin van de
partitie te verwijderen. Ook kun je Wipe Partition
aanvinken, zodat het programma alle data van de
partitie verwijdert en overschrijft met nullen. De
dataverwijdering is definitief en kan niet meer
worden teruggedraaid, zelfs niet in BootIt NG (met
het commando Undelete onder Actions). Klik op Yes
om de partitie te verwijderen.
Wat is een
boot-sector? Een boot-sector is een
gedeelte van de harde schijf, floppy disk,
dvd-rom of cd-rom dat de code bevat die
programma's kan opstarten (meestal
besturingssystemen) die zich op andere delen van
de harde schijf of het opslagmedium bevinden. Er
zijn twee verschillende vormen van bootsectoren:
1. Het Volume Boot Record. Dit is de eerste
sector van een opslagmedium dat niet is
gepartitioneerd, óf de boot-sector van een
partitie. Het Volume Boot Record bevat de
volgende informatie:
- Een datatabel die de grootte van de schijf
of partitie aangeeft en het aantal
sectoren; - Opstartcode van het
besturingssysteem dat zich op de schijf of
partitie bevindt.
2. Het Master Boot Record. Dit is de eerste
sector van een opslagmedium, dat uit
verschillende partities bestaat. Het Master Boot
Record bevat informatie over het aantal
partities dat op de harde schijf staat, en
bepaalt vanaf welke partitie het systeem wordt
opgestart.
| |
Nadat de partities zijn verwijderd, kun je de
vrij gemaakte schijfruimte weer opnieuw indelen
via de knop Create, zie het eerste deel van deze
workshop. Een andere mogelijkheid is om de ruimte
aan een bestaande partitie toe te voegen met het
commando Resize, dat hieronder wordt besproken.
Schijfruimte toewijzen aan een
bestaande partitie Met de knop Resize kun
je niet alleen schijfruimte van een partitie
afsnoepen, maar ook vrijgevallen schijfruimte
toevoegen aan een bestaande partitie. Klik daarbij
in het scherm Work with Partitions op de partitie
die je wilt uitbreiden met de vrijgekomen
schijfruimte, de betreffende regel maak je blauw:
Klik daarna op Resize onder Actions. BootIt NG
controleert eerst het bestandsysteem op fouten. Je
komt nu in het volgende dialoogscherm:
Vul nu onder New Size de gewenste grootte van
de partitie in. De hoeveelheden zijn in megabyte.
De maximale grootte staat onder Max Size. In het
voorbeeld willen we alle ruimte toewijzen aan de
partitie, dus vullen we 249 in en laten de overige
parameters invullen door BootIt NG. Daarna klikken
we op OK. Het programma waarschuwt nu dat deze
actie dataverlies kan opleveren:
Maar uiteraard heb je een back-up van alle
bestanden gemaakt (toch?). Klik op Continue om
door te gaan. Als BootIt NG gereed is met de
operatie, dan kun je op Close klikken. De vrije
ruimte is toegewezen aan de bestaande partitie en
je kunt de computer opnieuw opstarten met Reboot
in het hoofdscherm (verwijder eerst de opstartdisk
met BootIt NG).
Conclusie
Je werkt veiliger met een
Windows-systeem als de belangrijke documenten en
e-mail op een aparte partitie staan, gescheiden
van de systeembestanden. Ook als je twee of meer
besturingsystemen wilt installeren, dan moet de
harde schijf uit meerdere partities bestaan. In
deze workshop heb je geleerd hoe je ruimte kunt
vrijmaken en partities kunt creëren met het
programma BootIt NG. Ook heb je geleerd hoe je van
twee of meer partities weer één grote partitie
kunt maken.
(19 april 2007)
|